قرآن کریم وارتباط باخداوند(قبولی توبه)

قرآن کریم و ارتباط با خداوند

سوره ۴: النساء - جزء ۴, ۵

قبولی توبه

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَئِکَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَکَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۱۷﴾

توبه نزد خداوند تنها برای کسانی است که از روى نادانی مرتکب گناه میشوند سپس به زودی توبه میکنند اینانند که خدا توبه شان را میپذیرد و خداوند دانای حکیم است (۱۷)  

معنی لغات:

التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ : توبه پذیری که خدا (از روی لطف) بر خود واجب کرده است. - یَتُوبُونَ : توبه می کنند - مِن قَرِیبٍ : به زودی - یَتُوبُ ...عَلَیْهِمْ : توبه آنان را می پذیرد.

پیش گفتار

سپاس خدای را که ما را به توبه ای راهنمایی کرد که جز از فضل و کرم او آن را به دست نیاوردیم(1).

توبه، دری است از رحمت خداوند که بر روی بندگان گشوده شده است و اگر در توبه بسته میشد، رستگاری برای هیچ انسانی وجود نمیداشت.

زیرا انسان به گناه آلوده است، چنانکه رسول خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - فرموده‏ اند: همه فرزندان آدم خطا کارند و بهترین خطا کاران، توبه کنندگانند.(2)

تنها راه نجات، بازگشت به سوی حضرت حق و ایمان و عمل صالح است.

توبه دوای دردها، نجات بخش انسان و از نومیدی به امید و از ناسوت به لاهوت است.

توبه ارتقا دهنده آدمی به مقام والای کرامت است.

توبه آبروی ریخته شده را بر میگرداند.

توبه رحمت و مغفرت پروردگار را جلب میکند.

توبه نوار نیت و سعادت و وسیله رضایت خداوند است.

راه توبه همواره باز است و از گناهکاران خواسته شده که باز گردند.

تمام واژههای همه جا معنای مثبت ندارند، ولی توبه همه جا و در هر شرایطی مفهوم مثبت است.

بنابراین، بر ماست که حقیقت توبه، مراتب، موانع، ارکان، فضایل، قدرت، نشانهها، آثار، پایه ها، انواع و شرایط آن را بشناسیم و با عنایت از حضرت حق و لطف و کمک اهل بیت - (علیهم السلام) - قدم در راه توبه گذران واقعی گذاشته، از گناه و معصیت دوری بجوییم و توفیق توبه را بتابیم.

مفهوم توبه‏

واژه توبه و مشتقاتش 87 بار در قرآن کریم تکرار شده است. یکی از سوره های قرآن نیز به نام توبه ثبت شده است؛ زیرا در این سوره سرگذشت گروهی از مهاجران و انصار که توبه کردند بیان میشود.

لقد تاب الله علی النبی و المهاجرین و الانصار الذین اتبعوه فی ساعه العسره من بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم ثم تاب علیهم انه بهم رووف رحیم(3).

و همچنین سرگذشت آن سه نفری که به جهاد نرفتند.

و علی الثلاثه الذین خلفوا حتی اذا ضاقت علیهم الارض بما رحبت و ضاقت علیهم انفسهم و ظنوا ان لاملجا من الله الا الیه ثم تاب علیهم لیتوبوا ان الله هو التواب الرحیم(4).

توبه در لغت به معنای بازگشت است. به چند نمونه از مفهوم لغوی این واژه در کتابهای لغت اشاره میکنیم.

در کتاب صحاح اللغه و لسان العرب آمده است:

التوبه: الرجوع من الذنب

توبه یعنی بازگشت از گناه.

و تاب الی الله: اناب و رجع عن المعصیه الی الطاعه؛

به سوی خدا توبه کرد یعنی (از غیر خدا برید و) از گناه به اطاعت بازگشت.

در حقیقت توبه به معنای بازگشت از گناه و پشیمان شدن از نافرمانی خداست، چنانچه در کتاب تاج العروس آمده است:

تاب الله علیه: ای عاد علیه بالمغفره، او رجع علیه بفضله و قبوله؛

توبه، یعنی خداوند با رحمت وسیع و آمرزش (گناهان) به بنده خود روی آورد و یا اینکه با فضل و پذیرش توبه، به بندگان توجه کرد.

مقدمه توبه‏

توبه، خارج شدن از جهل و نادانی و روی آوردن به دانش، آگاهی و بیداری است.

توبه کننده باید بداند توبه ‏اش همراه با امید به مغفرت و رحمت الهی باشد و هرگز همراه با یاس و ناامیدی نباشد.

توبه، نخستین منزل سلوک است.

توبه واجب فوری است؛ چنانچه خداوند در آیه کریمه میفرماید:

و توبوا الی الله جمیعا آیه المومنون لعلکم تفلحون؛(5)

ای مومنان، همگی به سوی خدا باز گردید، امید است تا رستگار شوید.

توبه کنند گان باید بدانند توبه لقلقه سر زبان نیست و تنها گفتن استغفر الله کافی نمیباشد، بلکه باید از گناهان گذشته دست شسته، در برابر فرمان خدا تسلیم محض باشند و کارهای شایسته انجام دهند؛ چنانچه امام سجاد (علیه السلام) - فرموده است:

انما التوبه العمل و الرجوع عن الامر ولیست التوبه بالکلام؛(6)

توبه عمل کردن و بازگشتن عملی از گناه گذشته است، و گفتن زبانی توبه نیست.

تفسیر نور

سوره ۴: النساء - جزء ۴, ۵ آیه۱۷

نکته ها

این آیه به گوشه ‏اى از شرایط قبولی توبه اشاره میکند. از جمله آنکه:

الف: گناه، از روى نادانی وبیتوجّهى به عواقب گناه باشد، نه از روى کفر و عناد.

ب: زود توبه کند، پیش از آنکه گناه او را احاطه کند، یا خصلت او شود، یا قهر و عذاب الهی فرا رسد.

امام صادق علیه السلام فرمود: هر گناهی که انسان مرتکب شود گرچه آگاهانه باشد در حقیقت جاهل است، زیرا خود را در خطر قهر الهی قرار داده است.

پیامها

1- پذیرفتن توبه‏ ى واقعی، از حقوقی است که خداوند برای مردم، بر عهد ه ی خودش قرار داده است. «التوبة على اللّه»

2- علمی که در برابر هوسها وغرائز پایدار نباشد، جهل است. «یعملون... بجهالة»

3- تا گناه زیاد نشده، توبه آسان است. در این آیه میخوانیم: «یعملون السوء» که مراد انجام یک گناه است، ولی در آیه‏ ى بعد میخوانیم: «یعملون السیّئات» که مراد گناهان زیاد است که توبه از آن مشکل است.

4- خداوند، گناهکاران را به توبه‏ ى فوری تشویق میکند. «یتوبون من قریب»

5 - سرعت در توبه، کلید قبولی آن است. «یتوبون من قریب»

6- توبه باید واقعی باشد، اگر تظاهر به توبه کنیم خدا میداند. «کان اللَّه علیماً»

7- پذیرش عذر گناهکاران بی عناد، مطابق با حکمت است. «علیماً حکیما»

احادیث مرتبط:

امام باقر(ع): به محمد بن مسلم فرمودند: ای محمّد گناهان مومن که از آن توبه کرده، آمرزیده شده است و باید برای آینده اش پس از توبه کار نیک کند. من گفتم اگر پس از توبه و استغفار از گناهان باز گناه کرد و باز توبه نمود؟ در پاسخ فرمودند: ای محمد بن مسلم تو پنداری که بنده مومن از گناه خویش پشیمان گردد و از آن آمرزش خواهد و توبه کند. سپس خدا توبه اش را نپذیرد گفتم: چند بار این کار را کرده و از خدا آمرزش خواسته. فرمود: هر قدر مومن از آمرزش خواهی به خدا رو کند ، و توبه کند خدا هم همان مقدار به آمرزش او باز می گردد هر چند دفعاتش فراوان باشد به راستی که خداوند زیاد آمرزنده و مهربان است و توبه را می پذیرد و از بد کرداری ها می گذرد. مبادا تو مومنین را از رحمت خدا نا امید سازی.       اصول کافی جلد 2 صفحه 432

امام باقر (ع) : به خدا سوگند ! خداوند از مردم جز دو خصلت نخواسته است : 1. اعتراف به نعمتهای خدا ( شکر گذاری ) تا نعمت را برایشان بیشتر کند.2. اعتراف کردن به گناهان ( به پیشگاه خدا ) تا خدا گناهان را بیامرزد.   اصول کافی جلد 4 صفحه 158

امام صادق (ع) : همانا مرد ( گاهی ) گناه کند و خدا به وسیله آن او را به بهشت ببرد ، عرض کردم : خداوند به سبب گناه او را به بهشت ببرد ؟ فرمود : آری ، هر آینه او گناه کند و پیوسته از گناهی که کرده ترسان است و بر خود خشمناک است ( یا توبه می کند ) پس خدا به او ترحم می کند و او را به بهشت می برد.

توضیح :مجلسی (ره ) گوید: این حدیث دلالت کند بر اینکه گناهی که باعث خضوع گردد بهتر از طاعتى است که موجب باشد.

امام صادق (ع) : همانا خداوند دوست دارد بنده ای را که در گناه بزرگ به او توجه کند ( و از او آمرزش بخواهد ) و دشمن دارد بنده ای را که گناه اندک را کم و خوار شمار د و به آن بی اعتنا باشد ( و به فکر توبه و تدارک آن نباشد )    اصول کافی جلد 4 صفحه 159

منابع :

www.ghadeer.org

www.gharaati.ir