قرآن و مسائل اجتماعی"دل یا جای رحمن است یا شیطان."

قرآن و مسائل اجتماعی

دل یا جای رحمن است یا شیطان.

بدتر از انحراف عملی، انحراف فکرى است.

سلطه شیطان در اثر اعمال خود ماست.

شرح و تفسیر

سوره ۴۳: الزخرف - جزء ۲۵

وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ ﴿۳۶﴾

و هر کس از یاد خدای رحمان دل بگرداند، برای او شیطانی بگماریم که او همنشین اوست‏ (۳۶)

وَإِنَّهُمْ لَیَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ ﴿۳۷﴾

و آنان ایشان را از راه [راست‏] باز دارند، و گمان برند که خود رهیافته‏اند (۳۷) 

 

 معنی لغات

یَعْشُ : روی گرداند – نُقَیِّضْ: آماده کنیم -  قَرِینٌ : همنشین – لَیَصُدُّونَهُمْ : حتما آنها را باز میدارند – یَحْسَبُونَ: می پندارند – مُّهْتَدُونَ : هدایت یافتگان

تفسیر نور

نکته ها

آیات قبل، سخن از کفّار و غرق شدن در مادیات بود، این آیه یکى از آثار غوطهور شدن در زر و زیور را بیان میکند.

«یعش» از «عشو» به معنای آفتی در چشم است که سبب ضعف دید می گردد. این کلمه هر گاه با حرف «عن» همراه باشد به معنای اعراض کردن است.

سیاست شیطان گام به گام است: «خطوات»(5)

مرحله اول القاى وسوسه است. «وسوس الیه»(6)

در مرحله دوم تماس میگیرد. «مسّهم طائف»(7)

مرحله سوم در قلب فرو میرود. «فى صدور الناس»(8)

مرحله چهارم در روح میماند. «فهو له قرین»(9)

مرحله پنجم انسان را عضو حزب خود قرار میدهد. «حزب الشیطان»(10)

مرحله ششم سرپرست انسان میشود. «و من یتخد الشیطان ولیاً»(11)

مرحله هفتم انسان خود یک شیطان میشود. «شیاطین الانس و...»(12)

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه میفرماید: شیطان در روح انسان تخم گذاری میکند. «فباض و فرّخ فى صدورهم»(13)

آثار اعراض از یاد خدا

1. باز ماندن از راه خیر. «لیصدونهم عن السبیل»

2. انحراف فکرى که خیال میکند هدایت یافته است. «یحسبون انهم مهتدون»

3. دیگر موعظه ‏پذیر نیست. «و اذا ذکروا لا یذکرون»(14)

4. توبه نمیکند چون خود را کج نمیداند.

5. زندگی نکبت بار دارد. «و مَن أعرض عن ذکرى فانّ له مَعیشةً ضَنکا»(15)

6. کسى که در دنیا از دیدن حقّ کور است، «یعش» در آخرت نیز کور محشور میشود. «من کان فى هذه اعمى فهو فى الاخرة اعمى»(16)

شیطان همراه، ممکن است از دوستان ناباب یا همسر و فرزند یا شریک فاسد باشد. به همین دلیل کلمه شیطان نکره ذکر شده است تا شامل هر نوع شیطانی شود.

نماز، ذکر رحمن است، «اقم الصلاة لذکرى»(17) قرآن، ذکر رحمن است، «نحن نزلنا الذکر»(18) پس هر کس از نماز و قرآن اعراض کند دچار سلطه شیطان همراه میشود. «فهو له قرین»

5) بقره، 168.

6) طه، 120.

7) اعراف، 201.

8) ناس، 5 .

9) زخرف، 36.

10) مجادله، 19.

11) نساء، 119.

12) انعام، 112.

13) نهج‏البلاغه، خطبه 7.

14) صافّات، 13.

15) طه، 124.

16) اسراء، 72.

17) طه، 14.

18) حجر، 9.

پیامها

1- سلطه شیطان در اثر اعمال خود ماست. «و من یعش... نقیّض»

 2- دل یا جای رحمن است یا شیطان. «و من یعش عن ذکر الرّحمن نقیض له شیطاناً»

 3- کیفر روی گردانی از سرچشمه رحمت، بندگی شیطان سلطهگر است. «فهو له قرین»

 4- تلاش شیطان برای بازداشتنن انسان از راه حقّ جدّی است. «انّهم لیصدّونهم»

 5 - بدتر از انحراف عملی، انحراف فکرى است. «یحسبون انّهم مهتدون»